چنانچه پول نقد کاملا از چرخه اقتصادی حذف گردد،چگونه می‌توان تراکنش‌های مالی را با کمترین میزان محرمانگی و در عین حال، باحفظ حریم شخصی به انجام رساند؟ اگر نرخ‌های منفی بهره اعمال شوند، چطورمی توانیم جلوی کم شدن موجودی بانکی‌مان را بگیریم؟
ظهور فناوری‌های پرداخت دیجیتال و نیز حرکت کشورها به سمت اقتصاد بدون پول معمولا دو روند یکسان به گمان میایند. اما در واقع تفاوت‌هایی جدی میان این دو وجود دارد.
سامانه‌های پرداخت دیجیتال نظیر پی‌پل یا ونمو و همچنین بانک‌های بین‌المللی، گزینه‌های ساده‌ای برای افراد و شرکت‌هایی می باشند که می‌خواهند مبلغی را دریافت یا پرداخت کنند. این سامانه‌ها حاصل نوآوری‌های ایجاد شده در حوزه فین‌تک به شمار می‌روند. ارائه خدمات سریع‌تر، ارزان‌تر و کارامدتر پرداختِ دیجیتال همواره بحث‌برانگیز بوده و دو جنبه مهم آن یعنی جنبه فنی و نیز بازاریابی همیشه از مهم‌ترین مسائل پیش‌روی مدیران این سامانه‌ها به شمار می اید.
بااین‌وجود ، اینچنین سامانه‌هایی نمی‌توانند نیاز به پول نقد را کاملا از چرخه معاملات خود بین ببرند. واقعیت این است که پول نقد، یک سری ویژگی‌های منحصر‌به‌خود دارد که پرداخت‌های آنلاین فاقد آن می باشند همه ما قادریم تعدادی سکه و اسکناس را بدون حضور واسطه از کسی دیگر گرفته یا به او بدهیم. مالکیت پول نقد معمولا با جابه‌جایی فیزیکی از فردی به فردی دیگر منتقل می‌شود. حأف شدن واسطه ها برای انجام دریافت و پرداخت با پول نقد سبب می‌شود این نوع تراکنش لزومی به مجوز نداشته باشد، در برابر محدودیت‌های موجود مقاوم باشد و اول از همه ، محرمانه بماند و حریم خصوصی طرفین را حفظ نماید.
در روش های پرداخت دیجیتال، از پول نقد استفاده نمی‌شود. بااین‌حال، این سامانه‌ها رقیب یا مانعی در مقابل استفاده از پول نقد هم نیستند. سامانه‌های پرداخت آنلاین در حقیقت روشی و انتخابی جایگزین در کنار پول نقد است و هیچگونه اجباری برای عدم استفاده از پول نقد ایجاد نمی‌کنند. تقریبا در همه جوامع مدنی، شاهد همزیستی مسالمت‌آمیز اقتصاد نقد و اقتصاد دیجیتال هستیم.
اما در این مقاله در نظر داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که حذف پول نقد از چرخه اقتصادی و معامله ها (حتی اگر هم‌اکنون بیشتر پرداخت‌ها به صورت دیجیتال صورت گیرد) باعث افزایش آسیب‌پذیری جامعه در برابر نقض حریم خصوصی، کنترل مالی و تمامیت‌خواهی قدرت‌های حاکم می‌شود
ا
چرا کشورها به سمت اقتصاد بدون پول نقد حرکت می‌کنند؟
در اقتصادِ فاقد پول نقد، نگهداری پول نقد از سوی حکومت تقبیح شده و یا حتی ممکن است جرم انگاشته شود. روند حذف پول نقد در سوئد بدون هر نوع اجباری به شهروندان ایجاد شد. دولت هند نیز مدتی پیش اعلام کرد اسکناس‌های ۵۰۰ و ۱۰۰۰ روپیه‌ای دیگر ارزشی ندارند.
کشورهای مختلف از انگیزه‌های متفاوتی برای حرکت به سمت اقتصاد بدون پول نقد برخوردارند. در چین، پرداخت‌های دیجیتال در اصل به‌عنوان ابزاری برای کنترل اجتماعی عمل می‌کند. نظارت بر این پرداخت‌ها، اساس نظام اعتباری چین را شکل می‌دهند. چینی‌ها پیشرفت قابل توجهی در این زمینه داشته‌اند. پرداخت‌های نقدی در سال ۲۰۱۲ معادل ۹۶ درصد از کل تراکنش‌ها بود و این میزان در سال ۲۰۱۹ به فقط ۱۵ درصد کاهش یافته است.
همچنین روش دریافت نرخ بهره منفی هم برای بانک‌های مرکزی اروپایی جذابیت زیادی دارد. منظور از نرخ بهره منفی این است که نه تنها سودی به سپرده شما تعله و روشق نمیگیرد، بلکه درصدی از موجودی حساب‌تان به صورت منظم از آن کسر می‌شود. صندوق بین‌المللی پول به تازگی در گزارشی اعلام کرد:
در ادوارهای رکود شدید اقتصادی باید بین ۳ تا ۶ درصد از نرخ بهره کاسته شود. اگر یک بحران اقتصادی و دوره رکورد دیگر ایجاد شود، کشورهای اندکی هستند که می‌توانند دست به چنین کاری بزنند.
پیاده‌سازی نرخ منفی بهره معمولا کار سختی است، زیرا بسیاری از افراد برای جلوگیری از ضرر، دارایی خود را به صورت پول نقد نگهداری می‌کنند. در دنیای بدون پول نقد، این تدبیر دیگر ناممکن خواهد بود. به‌این ترتیب، در ادوارهای رکورد شدید و بحران اقتصادی، بانک‌های مرکزی می‌توانند نرخ بهره را به رقم منفی (مثلا منفی ۴ درصد) کاهش دهند تا افراد تشویق شوند به جای پس‌انداز، پول خود را خرج کرده و به چرخه تولید اقتصادی یاری دهند.
اخیرا مشاده میکنیم مدیران بانک مرکزی در سراسر جهان، برچسب «خلافکار» را بر روی هر کسی که پول نقد را به پرداخت دیجیتال ترجیح میدهد می‌چسبانند. این مدیران، استفاده از پول نقد را به دو دسته اصلی یعنیکاربردهای قانونی و کاربردهای غیرقانونی تقسیم می‌کنند. از نظر آنها، فقط کسانی که در خارج از مرزهای کشورشان زندگی می‌کنند مجاز به داشتن پول نقد هستند، وگرنه هر کسی در داخل کشور به پول نقد گرایش داشته باشد یا درحال فرار مالیاتی است یا کاری نظیر پول‌شویی و یا تأمین مالی تروریست‌ها را انجام میدهد.
لازم به ذکر است است استفاده از اسکناس‌های درشت در آمریکا و اروپا به حدی ناباور شده که هر شهروند برای دریافت حجم مشخصی از اسکناس، نیازمند مجوز رسمی از یک نهاد حاکمیتی خواهد بود.
مشکلات جامعه بدون پول نقد
شهروندان در جامعه‌ای که در آن پول نقد موجود نیست، قارد نیستند هیچ تراکنشی را بدون حضور واسطه‌ای حاکمیتی انجام دهند. وقتی یک جامعه به سمت حذف پول نقد حرکت می‌کند، بدون شک می‌تواند از مزایای پرداخت‌های آنلاین بیشتر بهره‌مند شود؛ ولی در مقابل، دسترسی به مزیت های منحصر‌به‌فرد پول نقد را نیز از دست خواهد داد.
اگر تمام تراکنش‌ها صرفا با حضور یک واسطه حاکمیتی به انجام برسد، دیگر امکان پرداخت یا دریافت پول بدون ثبت آن موجود نخواهد بود. این امر به نقض حریم خصوصی می‌انجامد، زیرا قدرت حاکمیتی همواره در همه تراکنش‌ها حضور داشته و بر آنها نظارت می‌کند.
دولت‌ها همواره میگویمد جامعه بدون پول نقد باعث می‌شود بهتر بتوان از حقوق شهروندان در برابر قانون‌شکنان محافظت کرد. منظور از قانون‌شکنان معمولا تروریست‌ها و کسانی هستند که جرایم سازمان‌یافته انجام می‌دهند. اما مساله اینجاست که شاید خودِ دولت‌ها بخواهند اهدافی شوم را دنبال کرده و در راستای منافع خود، تصمیماتی بر خلاف منافع شهروندان اتخاذ کنند.
از آنجا که انجام هرگونه تراکنشی ملزم تأیید واسطه است، به آسانی می‌توان جلوی انجام برخی تراکنش‌ها را گرفت و موجودی برخی افراد را توقیف کرد. شاید چنین اتفاقاتی در حال حاضر روی ندهد. با این وجود، یک نظام مالی باید به حدی قدرتمند باشد که بتواند در برابر تغییر ذائقه و مسیر سیاستمداران بایستد. نظام اقتصادی بدون پول نقد از قدرت چندانی برای ایستادن و مقاومت در برابر خودکامگی اکثریت برخوردار نیست.
بیت کوین، پناهگاهی در برابر جامعه بدون پول نقد
با این حال بیت کوین می‌تواند این روند را بر هم زند. بیت کوین به‌خاطر ماهیت غیرمتمرکز و دیجیتالش، یک پدیده کاملا متفاوت است و به‌هیچ‌عنوان، نقص پول‌های خصوصی را ندارد. بیت کوین را می‌توان پل میان پول نقد و پرداخت دیجیتال دانست. بیت کوین فی الواقع یک پول نقد دیجیتال است. بیت کوین را می‌توان به شکل همتا به همتا مبادله کرد، نیازی به مجوز ندارد و در مقابل محدودیت‌های اعمال شده از سوی نهادهای مختلف نیز مقاوم است. همچنین بیت کوین از سطح قابل قبولی از محرمانگی برخوردار است.
کمتر از ۱۰ سال از عرضه بیت کوین می‌گذرد. بااین وجود، به‌خاطر جدی‌بودن مسئله حذف نقدینگی از نظام مالی جهانی، بیت کوین را باید جدی‌تر گرفت. اگر نظام‌های مالی تا الان به عنوان پناهگاهی در مقابل تورم بالا عمل می‌کردند، بیت کوین نیز مثل پناهنگاهی در مقابل حذف پول نقد از جامعه خواهد بود.